STMPJM to leksykon terminów dotyczących zdrowia i medycyny opracowany w polskim języku migowym i polskim fonicznym. Zawiera kilkaset haseł: terminów wybranych ze względu na to, że Głusi spotkają się z nimi w kontaktach z przedstawicielami zawodów medycznych oraz przy lekturze tekstów dotyczących kwestii zdrowotnych.
O słowniku
Zawartość i struktura słownika
Słownik przeznaczony jest m.in. dla przedstawicieli zawodów medycznych, np. lekarzy obsługujących głuchych klientów, dla tłumaczy polskiego języka migowego świadczących usługi tłumaczeniowe dla głuchych klientów, a także dla samych Głuchych, którzy chcą dobrze zrozumieć terminologię odnoszącą się do medycyny. Rozumienie terminów z tego zakresu przekłada się oczywiście na codzienne bezpieczeństwo zdrowotne.
Lista haseł zawiera wszystkie hasła. Każde z nich reprezentowane jest na liście przez:
- początkowy kadr nagrania hasłowego znaku migowego,
- wykorzystywane przy jego wykonaniu kształty dłoni (po lewej stronie),
- zapis polskiego terminu (poniżej początkowego kadru nagrania),
- zapis znaku hasłowego w systemie Hamnosys (poniżej polskiego terminu).
Hasło słownikowe zawiera:
- wyraz hasłowy lub wielowyrazowe wyrażenie hasłowe w polskim fonicznym,
- ewentualne warianty tego terminu, jeżeli istnieją (nagranie wideo) – informacja ta umieszczona jest pod zapisem po polsku,
- zapis w systemie HamNoSys (nad nagraniem),
- odpowiadający polskiemu wyrażeniu termin w polskim języku migowym, składający się z jednego lub kilku znaków (nagranie wideo),
- definicję lub objaśnienie znaczenia danego terminu w polskim języku migowym (czasami są to po prostu definicje przetłumaczone dosłownie z języka polskiego, a czasami zaadaptowane do gramatyki polskiego języka migowego; w definicjach i objaśnieniach w polskim języku migowym unika się, jeżeli to możliwe, terminów objaśnianych w słowniku i stosuje się ogólnie znane znaki i pojęcia nieterminologiczne),
- definicję w polskim języku fonicznym, opartą na definicji specjalistycznej, czasami podaną dosłownie, czasami oddającą sens pojęcia w sposób bardziej przystępny dla niespecjalisty, ale bez utraty precyzji,
- przykłady użycia terminu migowego w zdaniu w polskim języku migowym, zaadaptowane z przykładów w polskim języku fonicznym,
- przykłady autentycznego użycia pochodzące przede wszystkim z tekstów medycznych różnego typu, a także tekstów dotyczących zdrowia, będące podstawą przykładu w polskim języku migowym.
Słownik uwzględnia tylko medyczne znaczenia polskich wyrazów i znaków polskiego języka migowego. Nie uwzględnia innych znaczeń.
Terminy medyczne w słowniku podzielone są na bardziej szczegółowe kategorie tematyczne. Przynależność do kategorii tematycznej jest jednym z parametrów danego hasła.
Kilku terminów nie dało się jednoznacznie zakwalifikować do żadnej kategorii, dlatego przypisano im kategorię „Inne”. Podział na kategorie jest istotny, gdyż w słowniku definiowane są znaczenia terminu w danej kategorii.
Pozostałe parametry hasła odnoszą się do sposobu wykonania znaku. Są to:
- kształt dłoni dominującej,
- kształt drugiej dłoni, jeżeli znak jest dwuręczny,
- lokalizacja, czyli miejsce wykonania znaku (jeżeli znak jest dwuręczny, lokalizacja określa miejsce drugiej dłoni, w którym dłoń dominująca wykonuje znak),
- informacja, czy znak jest dwuręczny.
Transkrypcja HamNoSys
Do każdego hasła migowego dołączona jest transkrypcja w hamburskim systemie notacji języków migowych (ang. skrót HamNoSys). Zapis ten może być postrzegany jako migowy odpowiednik międzynarodowego alfabetu fonetycznego (IPA), który stosuje się przy transkrypcji języków fonicznych. HamNoSys wykorzystywany jest przede wszystkim do celów badawczych, a nie jako powszechny system pisma (w odróżnieniu np. od systemu SignWriting).
HamNoSys został stworzony w roku 1985 przez zespół badaczy z Uniwersytetu Hamburskiego (pod kierownictwem Thomasa Hankego) i jest od tamtego czasu systematycznie rozwijany. Obecnie używana jest wersja 4.0. HamNoSys może być wykorzystany do zapisu znaków dowolnego języka migowego oraz dowolnych gestów, dlatego jest systemem uniwersalnym. Przewidziane zostały w nim wszystkie możliwe układy dłoni, lokalizacje i rodzaje ruchu. Poszczególnym parametrom znaków odpowiadają w zapisie specjalne symbole i cyfry.
W słowniku zapis HamNoSys odnosi się do formy podstawowej leksemu, czyli tzw. formy izolowanej. Przykładową transkrypcję ukazuje poniższy rysunek.
Poszczególne symbole odpowiadają po kolei: układowi dłoni, orientacji dłoni (na którą składają się orientacja palców i orientacja wnętrza dłoni), lokalizacji znaku oraz wykonywanemu ruchowi.
Hasła, które składają się z połączenia wielu znaków zapisywane są jako ciąg znaków HamNoSyS oddzielonych od siebie specjalnym symbolem: -/-.
Jak korzystać ze słownika
Poniżej znajduje się krótki opis najważniejszych funkcji słownika oraz wskazówki, jak z nich korzystać.
Przeglądanie haseł
Po wejściu na „Listę haseł” można wybrać, w jaki sposób mają być wyświetlane hasła. Do wyboru są dwa widoki:
- Kafelki (widok domyślny) – tutaj każde hasło pokazane jest w osobnym kwadratowym polu („kafelku”). Oprócz polskiego hasła wyświetlone są też zapis w notacji HamNoSys oraz kształty dłoni.
- Lista – hasła wyświetlane są w jednym ciągu, jedno pod drugim. Ten widok wygodniejszy jest do szybkiego poruszania się po liście haseł.
Do zmiany widoku służy ikonka umieszczona obok numerów stron.
Nad listą haseł znajdują się litery alfabetu. Można ich użyć do wyświetlenia tylko tych znaków, których polskie odpowiedniki zaczynają się od wskazanej litery.
Wyszukiwanie hasła
Na stronie znajduje się pole wyszukiwania, w którym można wpisać polskie słowo. Słownik znajdzie polskie hasła zawierające wpisany wyraz i pokaże odpowiadające im znaki migowe.
Znaków można szukać również na podstawie ich cech artykulacyjnych oraz przez kategorie. Służą do tego filtry:
- kategoria – można wybrać konkretną kategorię haseł ze słownika,
- kształt dłoni – można wybrać, jak wygląda kształt dłoni w znaku (podstawowe kształty dłoni zdefiniowane są zgodnie ze znakami alfabetu palcowego; dodana do litery cyfra oznacza modyfikację znaku alfabetu palcowego),
- lokalizacja znaku – czyli miejsce na ciele, gdzie znak jest wykonywany (np. przed klatką piersiową, na wysokości nosa itd.),
- parametry dodatkowe – obejmują dwuręczność, wykonanie blisko ciała, dotknięcie, zmianę układu dłoni podczas wykonywania znaku.
Można połączyć kilka filtrów, aby zawęzić wyniki wyszukiwania.
Szczegóły pojedynczego hasła
Po kliknięciu na wybrane hasło wyświetlana jest strona, na której znajdują się szczegółowe informacje:
- definicja – wyjaśnienie, co dane słowo oznacza,
- przykłady użycia – czyli zdania ilustracyjne, w których dane hasło występuje,
- parametry – kategoria hasła oraz szczegółowy opis parametrów artykulacyjnych,
- dodatkowe informacje – źródło hasła oraz informacje o liczbie jego wystąpień (hasła udokumentowane) lub poziomie akceptowalności (hasła z eksperymentu),
- hasła powiązane – inne hasła o podobnym znaczeniu lub tematyce.