O projekcie

Słownik powstał w ramach projektu „Leksykografia dla społeczeństwa: słownik terminów prawniczych i medycznych w polskim języku migowym” realizowanego przez Pracownię Lingwistyki Migowej Uniwersytetu Warszawskiego w ramach programu „Nauka dla społeczeństwa”.

dr hab. Paweł Rutkowski, prof. ucz., kierownik Pracowni Lingwistyki Migowej Wydziału Polonistyki Uniwersytetu Warszawskiego

Jadwiga Linde-Usiekniewicz, Marcin Łuczywek, Marek Śmietana, Renata Świderska-Noworyta, Małgorzata Talipska, Sylwia Łozińska, Joanna Wójcicka, Piotr Mostowski i Paweł Rutkowski

Agnieszka Daloz, Rafał Darasz, Łukasz Kamieniak, Justyna Kotowicz, Monika Kozub, Monika Lament, Anna Lewandowska, Karolina Rokacz, Natalia Rudkiewicz i Weronika Szymańska-Gątarek

Dokumentacja to jeden z najważniejszych etapów tworzenia słownika. Jednym z głównych celów projektu było odnotowanie jak największej liczby znaków migowych z zakresu prawa i medycyny. Zespół dokumentacyjny szczegółowo sprawdzał/oglądał różnorodne materiały źródłowe – Korpusu PJM, internetowe słowniki języka migowego, opracowania drukowane (słowników, rozmówek, podręczników), dostępnych w Internecie nagrań i tłumaczeń na PJM. Pełna lista źródeł znajduje się na stronie WWW (poniżej).

Najstarsze materiały językowe powstały w drugiej połowie lat 90. XX wieku, najnowsze – w roku 2022. Oglądowi podlegało łącznie 288 h pojedynczych nagrań, 550 h nagrań z korpusu, 994 hasła ze słowników internetowych i 1626 stron publikacji papierowych.  Przegląd bogatych i zróżnicowanych źródeł umożliwił zarejestrowanie słownictwa PJM stanowiącego rzeczywisty uzus.

Członkowie zespołu dokumentacyjnego wyszukiwali znaki z przygotowanej wcześniej listy kluczowych polskich terminów prawnych, prawniczych i medycznych. Spisy te zostały opracowane przez specjalistów z zakresu prawa i medycyny będących partnerami społecznymi projektu. Lista polskich terminów prawniczych zawierała ponad 550 leksemów, zaś lista prezentująca słownictwo medyczne –  ok. 800 polskich terminów. Członkowie zespołu mogli również poszerzać listę o nowe hasła, jeśli podczas oglądu materiału językowego natrafiali na znaki PJM o polskim odpowiedniku nienotowanym w wykazie terminów.

Podczas pracy z tekstami źródłowymi odnotowywane były wszystkie rodzaje znaków migowych – zarówno znaki leksykalne, jak i produktywne (klasyfikatory, constructed action, znaki pantomimiczne). Zapisywano także, gdy zamiast znaku PJM pojawiał się polski leksem prezentowany za pomocą alfabetu palcowego. Rejestracji podlegały znaki i ich warianty – za osobną formę uznawaną znaki o innym kształcie (układzie dłoni, ruchu, miejscu artykulacji), a takim samym znaczeniu. Podczas dokumentacji notowano źródło wystąpienia znaku, liczbę wystąpień, status osoby migającej (Głuchy lub słyszący, np. CODA, tłumacz PJM) i region jej pochodzenia, jeśli dane te były dostępne.

istotnym zadaniem zespołu dokumentacyjnego było odnotowanie znaków faktycznie używanych przez osoby posługujące się PJM. Z tego względu wskazywano, ile razy dany znak pojawił się w różnorodnych źródłach. Za wartość graniczną uznano pięć wystąpień w różnych materiałach źródłowych lub pięć wystąpień w Korpusie PJM, który stanowi bogaty i zrównoważony zbiór wypowiedzi Głuchych z różnych regionów Polski.  Znak, który wystąpił w materiałach źródłowych pięć i więcej razy uznawano za reprezentowany w wystarczającym stopniu.

Ogląd różnorodnych danych językowych umożliwił rejestrację używanych obecnie znaków migowych. Słownik jest najobszerniejszym zbiorem znaków PJM z zakresu prawa i medycyny. Dodatkowo jest uzupełniony o metadane dotyczące m.in. ilości wystąpień danego znaku w materiałach źródłowych, co pozwala na ocenę stopnia powszechności konkretnych leksemów PJM. 

Jadwiga Linde-Usiekniewicz, Marcin Łuczywek, Marek Śmietana, Renata Świderska-Noworyta, Małgorzata Talipska, Sylwia Łozińska, Joanna Wójcicka, Piotr Mostowski i Paweł Rutkowski, red., 2025, Słownik terminów medycznych polskiego języka migowego, Warszawa: Uniwersytet Warszawski; publikacja online: https://www.medycynapjm.uw.edu.pl/

Hasła słownika oraz filmy mogą być bez ograniczeń pobierane, wykorzystywane i ponownie publikowane, pod warunkiem podania ich źródła (licencja Creative Commons Attribution-ShareAlike 4.0 International License – CC BY-SA 4.0; postanowienia tej licencji są dostępne pod następującym adresem: https://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/legalcode).